ضرورت ایجاد مرکز پژوهش و مطالعات آثار باستانی و میراث فرهنگی قره داغ
ضرورت ایجاد مرکز پژوهش و مطالعات آثار باستانی و میراث فرهنگی قره داغ
ضرورت نشست فوق العاده میراث فرهنگی در اهر
حجم بالای کشف عتیقه در اهر، ضرورت تشکیل نشست فوق العاده ی میراث فرهنگی در این منطقه را دو چندان کرده است.
منطقه تاریخی قره داغ صدها محوطه و آثار تاریخی شناخته شده دارد و متأسفانه تعداد ناچیزی از آن ها در فهرست آثار ملی ثبت شده و مورد حفاظت قرار می گیرد. اغلب این آثار در معرض حفاری های غیرمجاز غارتگران میراث فرهنگی هستند و ده ها سال است که مردم منطقه شاهد حفاری ها و به یغما رفتن آثار باستانی و میراث فرهنگی خود هستند و اما تعداد محدودی از قاچاق آثار منطقه کشف و ضبط شده است. هرگاه مسئولان امر جدیت و احساس مسئولیت نشان داده اند، حداقلی از قاچاق عتیقه های منطقه کشف و خبر شده اند. سال 87 برای منطقه ی قره داغ با کشف عتیقه شروع شد و تا کنون بارها چنین خبری از نیروی انتظامی منطقه به گوش رسیده است. مدتی است که نیروی انتطامی و پایگاه حفاظت از میراث فرهنگی در اهر تحرک نسبتاً خوبی از خود نشان داده اند و در کشف عتیقه های قاچاق توفیق یافته اند. فرمانده نیروی انتظامی در دو هفته اخیر از کشف 37 قلم اشیای عتیقه خبر داده است که 20 مجسمه طلایی جزو این آثار است.این همه قاچاق اشیای عتیقه و کشف و ضبط حجم بالای آثار باستانی منطقه از قاچاقچیان در حالی است که منطقه تاریخی قره داغ هنوز موزه تاریخ ندارد و مسئولان امر همواره به این امر مهم بی توجه بوده اند.
منطقه ارسباران از نشانه های تاریخی و میراث فرهنگی خود خالی می شود و بی توجهی سازمان میراث فرهنگی در برابر این فاجعه ی عظیم سؤال برانگیز و تأسف بار است. از محوطه تاریخی اطراف سد خداآفرین گرفته تا شهر اژدها داشی ورقان و قوبول دره سی هوراند و نودوز اهر و قلعه های ریز و درشت بسیار و گورستان های تاریخی متعدد و البته میراث معنوی بسیار در این منطقه هنوز سازمان میراث فرهنگی را در ایجاد اداره میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی در اهر مجاب نکرده است. نمایندگان محترم شهرستان های ارسباران مسئولیت دارند از خروج آثار باستانی منطقه جلوگیری کنند و در تأسیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی و موزه های مردم شناسی و آثار باستانی قره داغ اقدام فوری داشته باشند. بر این اساس ضرورت دارد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان و فرمانداری و نیروی انتظامی و سایر مراکز مسئول نشست فوق العاده برای بررسی مسئله ی قاچاق آثار باستانی از ارسباران را مورد بررسی قرار دهند. این موضوع از نظر امنیت منطقه نیز حائز اهمیت است. چرا که منطقه به جولانگاه قاچاقچیان مسلح و مرکز دادوستد عتیقه تبدیل شده است. همچنین ضرورت دارد مرکز پژوهش و مطالعات آثار باستانی و میراث فرهنگی قره داغ هرچه زودتر تشکیل شود و مستند سازی این آثار مورد توجه قرار گیرد. خروج بدون شناسنامه ی این آثار تاریخ منطقه را نابود می کند.سازمان میراث فرهنگی استان باید زمینه ی لازم را در تشکیل تشکل های مردمی حافظ میراث فرهنگی فراهم نماید. گروه های مردمی که حساسیت لازم را به موقع بروز دهند و از نابودی تاریخ در جغرافیای قره داغ جلوگیری نمایند.
ارسباران منطقه ای تاریخی است با وسعت بیش از 12 هزار کیلومتر مربع در شمال غرب کشور ایران که علی رغم نرخ بالای مهاجرت قریب نیم میلیون نفر در آن زندگی می کنند و با دو کشور همسایه است. ناحیه ای خاص با هویت تاریخی و تجانس فرهنگی و تعریف جغرافیایی و ساخت اجتماعی ویژه که از سال 1314 شمسی به این نام نیز نامیده شد و پیش تر قراجه داغ نام داشت. نامی که امروز نیز به شکل « قره داغ » برایش محفوظ است. همان « 18 محال » معروف که در تقسیمات کشوری ابتدا شامل شهرستان اهر می شد و امروز شامل شهرستان های اهر، ورزقان، کلیبر، خداآفرين و هریس و بخش هایی از شهرستان های جلفا، مشکین شهر، پارس آباد و گرمی می شود. این همه در هفته نامه ی « شهاب اهر » که نیم قرن پیش در اهر چاپ می شد، نمود داشت. ارسباران عمدتاً دارای توان های محیطی کشاورزی، دامداری، باغداری، معدن و گردشگری است. منطقه ای که خلاصه ی ایران زمین است و روزگاری هند کوچکش می گفتند. و شعار آذربایجان شرقی اگر این است که « آذربایجان سر ایران است.» به یقین می توان گفت « ارسباران، سر آذربایجان است.» از انجیر و انار و عسل و پنبه و سیب دارد تا مس و طلا. سومین منطقه ی جنگلی کشور را در خود دارد و تنوع گونه های گیاهی و جانوری آن بیش از قاره اروپاست. یکی از سه ایل پرجمعیت عشایر کشور در آن ییلاق و قشلاق می کنند و یکی از مناطق 20 گانه ی معدنی آن به حساب می آید. در تاریخ نقشی شایسته ایفا کرده و به ویژه در عصر قاجار اثرات ملی بر تاریخ داشته است. جای جایش پر از محوطه ها و گورستان های تاریخی و قلعه های بسیار است و کشف نشانه های 7هزار ساله ی تمدن شهرنشینی در آن، قدمت تمدن را تکانی داد. انسان های بزرگی از خاکش برخاسته اند و بر صدر نشسته اند. از شیخ شهاب الدین اهری گرفته تا ستارخان قره داغی. از علامه محمد تقی جعفری گرفته تا پرفسور محمود آخوندی و امروز در جای جای ایران و جهان حضوری شایسته و مؤثر دارند. در سویی، این منطقه همچنان مقام اول را در نرخ بی سوادی دارد، نرخ مهاجرتش نیز در صدر است و در نرخ بیکاری نیز ممتاز. تورق تاریخ نشان می دهد قراجه داغ از اوج پایین آمده و امروز فرزندانش را تکاپویی دیگر فراگرفته تا بر اوجش برسانند.