زمين لرزه هاي فراوان و خسارت هاي پنهان در قره داغ
عصر امروز جمعه نيمه ي دي ماه دو زمين لرزه به بزرگي 3.2 ريشتر در امتداد رشته كوه قوشاداغ با عمق كانوني 9 و 10 كيلومتر به مركزيت اهر و ورزقان رخ داد. زمين لرزه ي اول ساعت 15 و 19 دقيقه در 21 كيلومتري جنوب غرب اهر و زمين لرزه ي دوم ساعت 18 و 33 دقيقه در 18 كيلومتري جنوب شرق ورزقان به وقوع پيوست.
اين دو زمين لرزه ما را دوباره متوجه آمار لرزه ها ساخت. در چهارمين ماهگرد زمين لرزه هاي 21 مرداد قره داغ اعلام شد كه 4 هزار بار زمين اين منطقه لرزيده است و به عبارتي ماهانه هزار و روزانه 33 بار زمين لرزه در اين منطقه رخ داده است. روزهايي مثل 17 آبان كه نقطه عطفي شد در زلزله هاي قره داغ و در آن روز 80 زمين لرزه بالاي 2 ريشتر رخ داد كه بالاترينش 5.1 و به روايتي ديگر 5.4 ريشتر بود.
بازبيني واحدهاي مسكوني و تعيين درصد خرابي و اختصاص مقدار وام بلاعوض و غيربلاعوض با همان زمين لرزه هاي روزهاي نخست صورت گرفت. اكنون اما قريب 5 ماه از آن روزها گذشته و در اين مدت هزاران بار زمين لرزيده است. واحدهاي مسكوني و غيرمسكوني ايستاده اما لرزيده اكنون معلوم نيست در چه وضعي هستند. چنان كه مي توان از خسارت پنهان در منطقه ياد كرد و از ضرورت تجديد ارزيابي آسيب ها سخن گفت.
بي ترديد كثرت زمين لرزه هاي قره داغ منحصر به فرد بوده و همين مسئله بايد مورد بررسي علمي و كارشناسي قرار گيرد و شهروندان ساكن در اين منطقه مورد حمايت مالي كافي قرار گيرند. اگرچه جمع آمدن هزاران پرونده و ارزيابي و اعطاي وام و كمك بلاعوض كار عظيم و سختي است كه بخش اعظم آن صورت گرفته اما نبايد غفلت كرد از اين كه وام، وام است و هيچ فرقي بين وام 14 ميليوني واحد مسكوني تجديدبنا شده در روستاي صددرصد تخريب با وام 14 ميليوني تحت عنوان مقام سازي كه مثلاً روستاهاي زلزله زده خاروانا و غيرزلزله زده در روستاهاي ديگر بخواهند دريافت كنند، وجود ندارد و قرضي است كه بايد ادا شود. در اين ميان كمك مالي تا سقف 2 ميليون تومان در حد خسارتي نيست كه مردم منطقه يكايك متحمل شده اند. روستاييان معمولاً با قرض، كار زراعي خود را تا مرحله ي برداشت پيش مي برند و امسال كه برداشت شان دچار زلزله شد، قرض مضاعف يافتند. دام هايشان را ارزان فروختند و قرض بزرگ تري به نام وام بازسازي هم پيدا كردند. آن ها معمولاً سالانه وامي از بانك كشاورزي مي گيرند و سال بعد پس مي دهند كه امسال نتوانستند پس بدهند.
به نظر مي رسد دولت محترم يكسري حمايت هاي مالي از قبيل بخشودگي وام هاي كشاورزي، توزيع سوخت رايگان، كاهش بهاي آب، برق و گاز مصرفي مردم زلزله زده، واگذاري ادوات كشاورزي با قيمت هاي يارانه اي، كمك هزينه خريد دام، عرضه رايگان كود و سم و بذر و آرد، تعريف و عرضه كالابرگ ويژه موادغذايي براي منطقه زلزله زده، بخشودگي عوارض و ماليات و البته پرداخت معادل آن به مؤسسات مرتبط مانند شهرداري، حمايت مالي لازم از شهرداري هاي منطقه به خاطر درآمد پايين شان و مرمت هايي كه بايد در سطح شهرها انجام دهند، تخصيص اعتبار كافي براي راهسازي روستايي و... و البته پرداخت مبلغي به خاطر خسارت پنهان در شهرها و روستاهاي منطقه قره داغ را مورد بررسي قرار دهد.
همچنين نبايد غفلت كرد كه مؤسسات عمومي مانند بيمارستان ها و مساجد و مدارس و مراكز اداري نيز دچار تخريب و آسيب شده اند و زيرساخت هايي مانند راه و...هم هست. آسيب هاي اجتماعي وارده بر منطقه هم كه جاي خود دارد و مسئولان محترم بايد اقدامات ديگري همچون ارتقاي سطح مديريتي منطقه، صدور مجوز راه اندازي راديو ارسباران، افزايش بودجه شهرستان هاي منطقه در سال آينده، تخصيص فوري اعتبار مورد نياز بزرگراه اهر ـ تبريز و ورزقان ـ خواجه، ساخت به موقع ورزشگاه هاي وعده داده شده در سفرهاي استاني، حمايت هاي تشويقي براي ورود سرمايه گذاران به منطقه و.... را در اولويت قرار دهند تا اميدواري و سرزندگي به منطقه تزريق گردد.
ارسباران منطقه ای تاریخی است با وسعت بیش از 12 هزار کیلومتر مربع در شمال غرب کشور ایران که علی رغم نرخ بالای مهاجرت قریب نیم میلیون نفر در آن زندگی می کنند و با دو کشور همسایه است. ناحیه ای خاص با هویت تاریخی و تجانس فرهنگی و تعریف جغرافیایی و ساخت اجتماعی ویژه که از سال 1314 شمسی به این نام نیز نامیده شد و پیش تر قراجه داغ نام داشت. نامی که امروز نیز به شکل « قره داغ » برایش محفوظ است. همان « 18 محال » معروف که در تقسیمات کشوری ابتدا شامل شهرستان اهر می شد و امروز شامل شهرستان های اهر، ورزقان، کلیبر، خداآفرين و هریس و بخش هایی از شهرستان های جلفا، مشکین شهر، پارس آباد و گرمی می شود. این همه در هفته نامه ی « شهاب اهر » که نیم قرن پیش در اهر چاپ می شد، نمود داشت. ارسباران عمدتاً دارای توان های محیطی کشاورزی، دامداری، باغداری، معدن و گردشگری است. منطقه ای که خلاصه ی ایران زمین است و روزگاری هند کوچکش می گفتند. و شعار آذربایجان شرقی اگر این است که « آذربایجان سر ایران است.» به یقین می توان گفت « ارسباران، سر آذربایجان است.» از انجیر و انار و عسل و پنبه و سیب دارد تا مس و طلا. سومین منطقه ی جنگلی کشور را در خود دارد و تنوع گونه های گیاهی و جانوری آن بیش از قاره اروپاست. یکی از سه ایل پرجمعیت عشایر کشور در آن ییلاق و قشلاق می کنند و یکی از مناطق 20 گانه ی معدنی آن به حساب می آید. در تاریخ نقشی شایسته ایفا کرده و به ویژه در عصر قاجار اثرات ملی بر تاریخ داشته است. جای جایش پر از محوطه ها و گورستان های تاریخی و قلعه های بسیار است و کشف نشانه های 7هزار ساله ی تمدن شهرنشینی در آن، قدمت تمدن را تکانی داد. انسان های بزرگی از خاکش برخاسته اند و بر صدر نشسته اند. از شیخ شهاب الدین اهری گرفته تا ستارخان قره داغی. از علامه محمد تقی جعفری گرفته تا پرفسور محمود آخوندی و امروز در جای جای ایران و جهان حضوری شایسته و مؤثر دارند. در سویی، این منطقه همچنان مقام اول را در نرخ بی سوادی دارد، نرخ مهاجرتش نیز در صدر است و در نرخ بیکاری نیز ممتاز. تورق تاریخ نشان می دهد قراجه داغ از اوج پایین آمده و امروز فرزندانش را تکاپویی دیگر فراگرفته تا بر اوجش برسانند.